WB nhấn mạnh rằng cần tiếp tục hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp để tái khởi động các hoạt động kinh doanh sau một thời kỳ dài đóng cửa, đặc biệt ngành dịch vụ du lịch, ăn uống và lưu trú.
WB nhận định, qua kinh nghiệm các nước khác trên thế giới, quá trình khôi phục các hoạt động kinh tế sau một giai đoạn cách ly xã hội kéo dài có thể phải đối mặt với một số trở ngại.
Nền kinh tế ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch
Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam đã công bố cập nhật tình hình kinh tế vĩ mô Việt Nam tháng 10/2021, trong đó chỉ ra những tác động của làn sóng lây nhiễm Covid-19 thứ tư.
WB cho biết, tổng sản phẩm nội địa (GDP) trong quý III/2021 của Việt Nam đã giảm 6,2% so cùng kỳ năm trước, là mức giảm mạnh nhất kể từ khi Việt Nam tính và công bố GDP theo quý.
Do đó, mặc dù nửa đầu năm 2021 có kết quả tăng trưởng tốt, mức suy giảm sâu mới ghi nhận khiến nền kinh tế nước ta chỉ được ước tính tăng trưởng từ 2,0% đến 2,5%, tùy thuộc vào mức độ mạnh mẽ của quá trình phục hồi kinh tế trong quý IV/2021. Đây là mức dự báo thấp hơn đáng kể so với con số 4,8% mà WB công bố thời điểm tháng 8/2021.
Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 9 tăng 4,9% (so với tháng trước) những vẫn thấp hơn 5,5% so với cách đó một năm. Cùng với đó, cán cân thương mại hàng hóa đã cải thiện do tăng trưởng nhập khẩu chậm lại (kim ngạch xuất khẩu hàng hóa giảm 0,6% trong tháng 9 so với cùng kỳ năm 2020). Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tăng 26,1% trong tháng 9, là tháng tăng thứ ba liên tiếp. Điều này thể hiện các nhà đầu tư nước ngoài tin tưởng vào tiềm năng dài hạn của nền kinh tế.
Các nhà máy sản xuất ở TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận đều hoạt động cầm chừng hoặc ngừng hoạt động hoàn toàn do các hạn chế đi lại tiếp tục được áp dụng. Trong khi đó, các trung tâm công nghiệp chế biến, chế tạo lớn ở miền Bắc (trừ Hà Nội) vẫn đạt tốc độ tăng trưởng hai con số nhờ kiểm soát đại dịch thành công.
Do các nhà máy sản xuất điện thoại và thiết bị viễn thông chủ yếu đặt ở miền Bắc, chỉ số sản xuất công nghiệp ngành này tăng trưởng 19,6% (so với tháng trước) và 10,1% (so cùng kỳ năm trước), ghi dấu một trong những điểm sáng ít ỏi của ngành công nghiệp. Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) chỉ đạt 40,2 trong tháng 9, cho thấy điều kiện kinh doanh tiếp tục gặp khó khăn.
Lạm phát vẫn ở mức thấp trong bối cảnh nhu cầu trong nước còn yếu, trong khi tiền đồng tiếp tục tăng giá danh nghĩa trên thị trường chính thức trong nước. Tăng trưởng tín dụng giảm tốc do cầu tín dụng suy yếu vì các hoạt động kinh tế chững lại, nhưng vẫn tương đương với các mức trước đại dịch nhờ ngân hàng tiếp tục cung cấp vốn vay ưu đãi và cơ cấu lại thời hạn trả nợ để hỗ trợ các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của đại dịch.
Tuy nhiên, WB lạc quan rằng, với số lượng ca nhiễm mới bắt đầu giảm, Hà Nội và một số địa phương đã nới lỏng những hạn chế nghiêm ngặt giúp cho mức độ đi lại, chỉ số sản xuất công nghiệp, và tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng bắt đầu hồi phục, mặc dù vẫn ở mức thấp hơn so với cách đây một năm.
Tình hình lao động xấu đi
Không khác Báo cáo về tình hình lao động việc làm quý III và 9 tháng năm 2021 vừa được Tổng cục Thống kê công bố, Báo cáo của WB cũng cho thấy bức tranh khá ảm đạm của thị trường lao động Việt Nam do tác động sâu rộng của làn sóng Covid-19 lần thứ tư.
Theo đó, tỷ lệ tham gia lực lượng lao động trong quý III/2021 giảm 2,6 điểm phần trăm so với quý II/2021. Tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm tăng lần lượt 1,0 điểm phần trăm và 1,8 điểm phần trăm trong cùng khoảng thời gian.
Mức lương thực tế bình quân tháng giảm 10,1% (so quý trước) và 12,1% (so cùng kỳ năm trước), một bước lùi đáng kể trong quá trình phục hồi thu nhập bắt đầu từ quý III/2020. Diễn biến xấu đi của thị trường lao động phản ánh tác động bất lợi của đợt cách ly xã hội và cho thấy những khó khăn kinh tế mà nhiều hộ gia đình có thể đang phải gánh chịu.
Cán cân thương mại được cải thiện
Báo cáo của WB cho thấy, trong tháng 9, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa giảm 0,6% (so cùng kỳ năm trước), trong khi tăng trưởng nhập khẩu chững lại, chỉ đạt 9,5% (so cùng kỳ năm trước) so với 20,4% (so cùng kỳ năm trước) trong tháng 8. Chính vì vậy, đây là tháng đầu tiên có thặng dư thương mại kể từ tháng 4/2021.
Với xuất khẩu phụ thuộc nhiều vào đầu vào nhập khẩu và nhu cầu trong nước còn yếu, việc nhập khẩu vẫn tăng trong tháng 9 có thể chủ yếu xuất phát từ giá nhập khẩu tăng cao, tăng đến 9,5% (so cùng kỳ năm trước) trong quý III/2021, do giá hàng hóa thế giới tăng vọt và các chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn.
Xuất khẩu gần như đi ngang, chủ yếu là do mức giảm 28,3% (so với cùng kỳ năm trước) của xuất khẩu giày da, dệt may và gỗ, nhóm mặt hàng chiếm đến một phần năm tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2020.
Trong khi đó, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao, chiếm đến 44% tổng kim ngạch xuất khẩu năm ngoái tiếp tục tăng, và một số ngành hàng đạt kết quả rất tốt: điện thoại (tăng 15,2%), máy móc, thiết bị (tăng 10,9%), máy vi tính & sản phẩm điện tử (tăng 3,0%). Xuất khẩu dịch vụ tiếp tục bị ảnh hưởng do đóng cửa biên giới, giảm 10,8% (so cùng kỳ năm trước). Nhập khẩu dịch vụ tăng 6,9% (so cùng kỳ năm trước) do chi phí vận tải và bảo hiểm tăng vọt.
Về đối tác thương mại, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ trong tháng 8 giảm 0,7% (so cùng kỳ năm trước), là tháng giảm đầu tiên kể từ tháng 5/2020, và dự kiến sẽ phục hồi nhẹ ở mức 1,7% (so cùng kỳ năm trước) trong tháng 9. Kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn tăng mạnh trong tháng 8 nhưng có vẻ giảm nhẹ ở mức 1,1% (so cùng kỳ năm trước) trong tháng 9.
Hỗ trợ nền kinh tế phục hồi
Báo cáo của WB nhận định, qua kinh nghiệm các nước khác trên thế giới, quá trình khôi phục các hoạt động kinh tế sau một giai đoạn cách ly xã hội kéo dài có thể phải đối mặt với một số trở ngại.
WB khuyến nghị, Việt Nam cần nối lại các hoạt động sản xuất công nghiệp và cung cấp dịch vụ có thể gặp phải vấn đề thiếu hụt lao động và gián đoạn chuỗi cung ứng; giúp gỡ bỏ những nút thắt về logistics, tiếp tục thực hiện xét nghiệm và tiêm vaccine, và khuyến khích dịch chuyển lao động cần được ưu tiên. Các cấp có thẩm quyền nên áp dụng chính sách tài khóa mở rộng và sử dụng các công cụ tài khóa khác nhau trong khả năng để hỗ trợ nền kinh tế phục hồi.
Nhóm phân tích WB nhấn mạnh rằng, trước hết, giảm sự cứng nhắc về thủ tục trong thực hiện ngân sách chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển sẽ giúp hỗ trợ tổng cầu. Thứ hai, mở rộng hơn nữa hỗ trợ cho người lao động cả ở khu vực chính thức và phi chính thức, cũng như các hộ gia đình sẽ giúp họ vượt qua khó khăn có thể xảy ra khi quay lại làm việc. Thứ ba, cũng cần tiếp tục hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp để tái khởi động các hoạt động kinh doanh sau một thời kỳ dài đóng cửa, đặc biệt trong ngành dịch vụ du lịch, ăn uống và lưu trú.
Linh Nga