Tại đề án phát triển cây ăn quả chủ lực của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030, diện tích sầu riêng khoảng 65 – 75 ngàn ha, sản lượng từ 830 – 950 ngàn tấn. Cây chanh leo phát triển khoảng 12 – 15 ngàn ha, sản lượng 250 – 300 ngàn tấn.
Trước đó, ngày 10/8, tại tỉnh Gia Lai, Cục Trồng trọt – Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng với Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai đã tổ chức Hội nghị phát triển sản xuất sầu riêng, chanh leo bền vững tại các tỉnh phía Nam; triển khai Đề án phát triển cây ăn quả chủ lực đến năm 2025 và 2030.
Tại đề án phát triển cây ăn quả chủ lực của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với mục tiêu đến năm 2025, diện tích cây ăn quả cả nước đạt 1,2 triệu ha, sản lượng trên 14 triệu tấn; đến năm 2030 diện tích cây ăn quả cả nước 1,3 triệu ha, sản lượng trên 16 triệu tấn. Trong đó, đến năm 2030, diện tích sầu riêng khoảng 65 – 75 ngàn ha, sản lượng từ 830 – 950 ngàn tấn, vùng sản xuất trọng điểm ở các tỉnh gồm: Tiền Giang, Vĩnh Long, Bến Tre, Đồng Nai, Bình Phước, Lâm Đồng, Đăk Lăk, Gia Lai, Đăk Nông. Cây chanh leo phát triển khoảng 12 – 15 ngàn ha, sản lượng 250 – 300 ngàn tấn; các tỉnh sản xuất chanh leo trọng điểm là Lâm Đồng, Đăk Nông, Gia Lai, Đăk Lăk, Quảng Trị, Sơn La, Nghệ An.
Theo Cục Trồng trọt cho biết, diện tích cây ăn quả cả nước đạt 1,22 triệu ha, sản lượng khoảng 13 triệu tấn. Trong đó, sầu riêng có diện tích 112,2 nghìn ha, chanh leo đạt 9,5 nghìn ha. Sầu riêng và chanh leo là hai loại quả có giá trị xuất khẩu cao của Việt Nam. Sầu riêng dự kiến đạt 1 tỷ USD xuất khẩu năm 2023; chanh leo liên tục tăng trưởng cao trong những năm gần đây, từ 19,5 triệu USD năm 2015 lên khoảng 70 triệu USD/năm hiện nay.
Việt Nam phấn đấu đến năm 2030 sản lượng sầu riêng đạt từ 830 – 950 ngàn tấn.
Liên quan đến trái sầu riêng, ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt kiêm Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam cho rằng, cơ hội làm giàu đối với cây sầu riêng mở ra rất nhiều nhưng kèm theo đó là một số khó khăn, thách thức khác. Cụ thể như nông dân trồng sầu riêng trên một số loại đất chưa phù hợp cho cây sầu riêng như đất sét nặng, đất nhiễm phèn nên ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng và phát triển của cây. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, ít vùng sản xuất tập trung, thiếu tính liên kết sản xuất, đầu ra chưa thật sự ổn định, đặc biệt phụ thuộc chính vào thị trường Trung Quốc.
Nông dân thiếu kinh nghiệm về kỹ thuật canh tác cây sầu riêng khi chuyển đổi từ đất trồng lúa sang trồng sầu riêng. Nông dân đa số mua cây giống sầu riêng trôi nổi, không rõ nguồn gốc nên không đảm bảo chất lượng. Một số vùng trồng sầu riêng như vùng Đồng bằng sông Cửu Long có thiết kế mương liếp, trồng cây chưa đạt như đắp mô trồng còn thấp so với mặt liếp, mương hẹp và cạn, mực nước trong mương vườn khá cao, thoát nước kém vào mùa mưa và trữ không đủ nước tưới cho mùa khô.
Khoảng cách trồng dày kỹ thuật tỉa cành và tạo tán cho cây sầu riêng giai đoạn kiến thiết cơ bản và kinh doanh còn chưa đúng kỹ thuật. Kỹ thuật bón phân cho cây sầu riêng trong giai đoạn mang trái chưa hợp lý, chưa đúng thời điểm, bón thừa phân đạm giai đoạn cận thu hoạch dẫn đến hiện tượng sượng, cháy múi và cơm nhão và thời gian tồn trữ sản phẩm ngắn. Tình trạng thu hoạch trái sầu riêng chưa đủ độ chín còn tồn tại làm ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm sầu riêng.
Thách thức đặt ra cho cây sầu riêng là tình hình sâu bệnh hại trên các vườn sầu riêng khá nhiều, nông dân quản lý chưa tốt dẫn đến tăng chi phí phòng trừ, khó khăn cho việc sản xuất đảm bảo an toàn thực phẩm. Trong khi đó, nông dân chưa được tập huấn về quy trình canh tác cây sầu riêng nên rất thiếu thông tin về kỹ thuật trồng, chăm sóc, xử lý ra hoa, quản lý sâu bệnh hại để đảm bảo năng suất, chất lượng sầu riêng như các vùng trồng truyền thống.
Bên cạnh đó, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, điều kiện đảm bảo vệ sinh thực phẩm của các thị trường xuất khẩu ngày càng cao, trong khi áp dụng giải pháp kỹ thuật còn hạn chế, xuất khẩu sẽ gặp khó khăn nếu chưa có sự thay đổi kịp. Biến đổi khí hậu và tình hình khô hạn, xâm nhập mặn ngày càng diễn biến phức tạp, khó lường, ảnh hưởng đến vùng sản xuất sầu riêng.
Và để phát triển trái cây xuất khẩu, Cục trưởng Cục Trồng trọt đề nghị các địa phương phải theo đề án của Bộ Nông nghiệp để phát triển bền vững. Từ việc xây dựng cây giống đạt chuẩn, đến quy trình chăm sóc, chế biến, liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Cũng cần cơ cấu lại cây trồng để đa dạng hóa sản phẩm. Thực hiện tốt việc cấp và giám sát, quản lý mã số vùng trồng cho các diện tích sầu riêng và chanh leo theo quy định của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; nâng cao nhận thức và kỹ năng của người dân trong việc áp dụng các tiêu chuẩn VietGAP, Organic và các tiêu chuẩn khác do các thị trường yêu cầu.
Đầu tư vào công nghệ sơ chế, bảo quản và chế biến sản phẩm để gia tăng giá trị gia tăng và mở rộng thị trường; Tăng cường công tác xúc tiến thương mại, quảng bá thương hiệu và hợp tác quốc tế để tìm kiếm các cơ hội xuất khẩu mới và ổn định. Đặc biệt, để đạt 5 tỷ USD về xuất khẩu trong năm 2025, phải xây dựng theo chuỗi giá trị. Hiện nay thị trường nhập khẩu đã thay đổi buộc chúng ta cũng phải có sự thay đổi.
Thanh Mai