Bắc Ninh không chỉ là nơi có tiềm năng văn hóa phong phú, đậm đà bản sắc dân tộc mà còn là vùng đất được nhắc đến như cái nôi của làng nghề làm tranh dân gian Đông Hồ.
Tranh Đông Hồ tên đầy đủ là tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ, là một dòng tranh dân gian Việt Nam với xuất xứ từ làng Đông Hồ (xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh). Trước kia tranh được bán ra chủ yếu phục vụ cho dịp Tết Nguyên Đán. Vào năm 2013, nghề tranh dân gian Đông Hồ được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đến năm 2017, nghề tranh Đông Hồ được lập hồ sơ quốc gia để trình lên UNESCO đưa vào danh sách các di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.
Tranh Đông Hồ tên đầy đủ là tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ, là một dòng tranh dân gian Việt Nam.
Trong lịch sử văn hóa nghệ thuật Việt Nam xuất hiện nhiều dòng tranh dân gian đặc sắc như: Tranh Hàng Trống (Hà Nội), tranh Kim Hoàng (Hà Tây cũ), tranh làng Sình (Huế)…, những tranh dân gian Đông Hồ là dòng tranh tiêu biểu nhất, có sắc thái riêng hòa vào dòng chảy chung của mỹ thuật Việt Nam.
Làng tranh Đông Hồ Bắc Ninh là làng nghề nổi tiếng về tranh dân gian, nằm tại xã Song Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh cách Hà Nội chừng trên 35 km. Làng Đông Hồ (đôi khi dân địa phương chỉ gọi là làng Hồ) nằm trên bờ nam sông Đuống, cạnh bến đò Hồ, nay là cầu Hồ.
Bức tranh Đám cưới chuột.
Giấy in tranh Đông Hồ nơi đây được coi là một nét đặc trưng, tạo nên sự khác biệt lớn nhất. Được biết, giấy để vẽ tranh gọi là giấy điệp, được người thợ nghiền nát vỏ con điệp, một loại sò vỏ mỏng ở biển, trộn với hồ (hồ được nấu từ bột gạo tẻ, hoặc gạo nếp, có khi nấu bằng bột sắn – hồ dùng để quét nền tranh thường được nấu loãng từ bột gạo tẻ hoặc bột sắn, hồ nấu từ bột nếp thường dùng để dán) rồi dùng chổi lá thông quét lên mặt giấy.
Các nghệ nhân đã truyền tải những câu chuyện dân gian vào trong tác phẩm của mình tạo nên những bức tranh gần gũi hơn với đời sống của nhân dân. Ai cũng có thể thưởng tranh, bất kể tầng lớp, cấp bậc trong xã hội đều có thể hiểu và cảm nhận được tranh Đông Hồ. Nhờ vậy, mà tranh Đông Hồ có được sức sống mãnh liệt và sự cuốn hút đặc biệt với nhiều thế hệ người Việt cũng như du khách nước ngoài.
Tranh Đông Hồ được bày bán nhiều nhất vào dịp Tết, những ngày cận Tết khách thập phương tụ hội về chợ tranh để mua tranh rất nhộn nhịp. Đây cũng là một trong những điểm thu hút khách du lịch cả trong và ngoài nước của vùng đất Bắc Ninh.
Lưu Kỳ