Quan hệ đối tác ASEAN – EU, mối quan hệ kinh tế bền chặt này đã bị thử thách khi đại dịch COVID-19 trở thành thảm họa toàn cầu.
Quan hệ đối tác ASEAN-EU bắt đầu từ tháng 7 năm 1977. Những mối quan hệ bền chặt này được nhấn mạnh bởi Hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm ASEAN-EU tại Manila năm 2017 trong dịp kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ giữa hai khối và nhiều cuộc họp cấp bộ trong những năm qua. EU là đối tác thương mại lớn thứ ba của ASEAN, với tổng kim ngạch thương mại giữa các nhóm khu vực đạt 226,68 tỷ USD vào năm 2020. Ngoài ra, EU là nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn thứ hai vào ASEAN, với giá trị 10,1 tỷ USD vào năm 2020. Về dự án và chương trình tài trợ từ các đối tác bên ngoài của ASEAN, EU đứng thứ hai với 247,45 triệu USD.
Hàng triệu người ở cả hai khu vực phải phụ thuộc hoàn toàn vào kết nối internet để làm việc, học tập, mua sắm và giải trí. Những yếu tố này đặc biệt tạo gánh nặng cho các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs), chiếm 98% tổng số doanh nghiệp trong ASEAN và cùng nhau tạo nên động lực kinh tế chính của các quốc gia thành viên. Giữa cuộc khủng hoảng này, cơ hội xuất hiện cho các chính phủ trong việc thúc đẩy các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.
Chiến lược Hợp tác của EU ở Ấn Độ – Thái Bình Dương được ban hành năm ngoái thừa nhận tầm quan trọng về kinh tế và chính trị của khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương. Trong số các lĩnh vực ưu tiên của mình, chiến lược tìm cách “tăng cường kết nối giữa Châu Âu và Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và giúp các quốc gia đối tác giải quyết khoảng cách kỹ thuật số và hội nhập sâu hơn vào hệ sinh thái kỹ thuật số toàn cầu”, cũng như “hỗ trợ các đối tác cải thiện kết nối trên thực địa” . Vào năm 2019, phiên bản đầu tiên của Diễn đàn Kết nối Europa trên thực tế đã được dành riêng cho kết nối EU-châu Á, với một thỏa thuận đối tác về kết nối bền vững giữa EU và Nhật Bản được ký kết tại Brussels.
Sáng kiến Cổng toàn cầu của châu Âu, được khởi động vào tháng 12 năm 2021, tìm cách đầu tư lên tới 300 tỷ euro cho đến năm 2027. Điều này chắc chắn có thể tác động đến các khoản đầu tư vào lĩnh vực kỹ thuật số. Các dự án sẽ bao gồm giải quyết khoảng cách kỹ thuật số, khả năng chống chịu với khí hậu, năng lượng sạch, mạng lưới giao thông thông minh và giáo dục kỹ thuật số. La bàn kỹ thuật số của EU, nhằm đưa châu Âu trở thành lục địa được kết nối nhiều nhất vào năm 2030, có thể đóng vai trò là nguồn lực quý giá cho các nhà hoạch định chính sách ASEAN xác định các điểm hội tụ với Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) 2025. MPAC tìm cách hỗ trợ áp dụng công nghệ của MSMEs, hỗ trợ tiếp cận tài chính thông qua công nghệ kỹ thuật số, cải thiện việc sử dụng dữ liệu mở và hỗ trợ tăng cường quản lý dữ liệu ở các quốc gia thành viên ASEAN.
Để nhấn mạnh tầm quan trọng của chủ đề này, tuyên bố ASEAN-EU về Kết nối đã được thông qua trong Hội nghị Bộ trưởng ASEAN-EU lần thứ 23 vào năm 2020. Tuyên bố thừa nhận vai trò của kết nối kỹ thuật số trong “các lĩnh vực đổi mới kỹ thuật số, cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và hậu cần , số hóa sản xuất và dịch vụ, bảo mật công nghệ thông tin – truyền thông, áp dụng công nghệ của MSME và tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ kỹ thuật số, đảm bảo bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư của cá nhân và người tiêu dùng.” Tuyên bố cũng coi việc tiếp tục công việc Đối thoại ASEAN-EU về Chỉ số Kỹ thuật số ASEAN như một “công cụ chính sách để đo lường tiến trình và tác động của số hóa đối với xã hội và nền kinh tế”.
Các quốc gia thành viên ASEAN có các mô hình quản trị khác nhau. Tuy nhiên, điều này vẫn không ngăn cản ASEAN hợp tác trên các trụ cột chính trị, an ninh, kinh tế và văn hóa xã hội. Quan trọng nhất, mức độ hợp tác cao này đã dẫn đến việc không có xung đột vũ trang giữa các quốc gia thành viên trong 54 năm tồn tại. Khi đầu tư vào các dự án kết nối kỹ thuật số ở ASEAN, hy vọng rằng EU sẽ trở nên bao trùm hơn trong việc lựa chọn điểm đến đầu tư, đặc biệt là hiện nay khi các quốc gia thành viên ASEAN phục hồi sau đại dịch COVID-19. Những thách thức lớn nhất sẽ đòi hỏi nhiều nguồn lực nhất là việc tiếp tục đào tạo mọi công dân trong bối cảnh kỹ thuật số này; triển khai cơ sở hạ tầng vật lý để làm cho Internet 5G có thể truy cập và giá cả phải chăng; và các phương tiện để phát hiện và chống lại thông tin sai lệch, cũng như các mối đe dọa về quyền riêng tư và an ninh mạng khác của dữ liệu.
Với tư cách là điều phối viên ASEAN về Quan hệ Đối thoại ASEAN-EU đến năm 2024, Philippines đề xuất với EU theo chủ đề ‘2022: Xây dựng tương lai tốt đẹp hơn’, bao gồm công nghệ kỹ thuật số và an ninh mạng trong số các lĩnh vực ưu tiên của nước này. Trong tương lai, Kế hoạch hành động mới của ASEAN-EU – bao gồm các năm 2023 đến 2027 và hiện đang được đàm phán giữa các quốc gia thành viên ASEAN – bao gồm hợp tác kết nối. Ngoài ra, trong số các kết quả có thể đạt được của Hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm ASEAN-EU vào tháng 12 năm 2022 sẽ là các cuộc thảo luận về kết nối và thúc đẩy Tuyên bố Bộ trưởng ASEAN-EU về Kết nối, sẽ bổ sung cho sáng kiến Cổng toàn cầu của EU. Các quốc gia thành viên ASEAN mong muốn có được mối quan hệ đối tác hiệu quả với EU trong những năm tới để đảm bảo rằng tất cả các quốc gia thành viên từ cả hai khối trong khu vực đều phục hồi hoàn toàn và thậm chí phát triển mạnh trong một thế giới hậu đại dịch.