Marco van Basten và kiệt tác đi vào lịch sử bóng đá

35 năm trước, Marco van Basten tung cú volley tung lưới Liên Xô đưa Hà Lan lên ngôi vô địch Euro 1988 và xác lập vị thế vĩ đại của mình trong dòng chảy lịch sử bóng đá thế giới.

Người để thủng lưới trong pha ghi bàn của Van Basten là Rinat Dasayev. Giới chuyên môn đánh giá Dasayev là thủ thành xuất sắc thứ nhì lịch sử bóng đá Liên Xô/Nga, chỉ sau Lev Yashin huyền thoại.

Dasayev

Để Dasayev đứng thứ nhì không phải vì thủ thành này có điểm yếu nào, chỉ đơn giản bởi cái bóng của Yashin quá lớn và chẳng thủ môn nào (kể cả hiện tại) có thể vượt qua được “Con nhện đen”. Vào năm 1988 đó, Dasayev ở tuổi 31, độ tuổi vàng của một người gác đền, và còn được IFFHS bầu chọn là “Thủ thành hay nhất thế giới”.

Van Basten đã đánh bại được thủ môn hay nhất thế giới khi ấy. Vậy điều gì đã diễn ra?

Marco van Basten tỏa sáng để mang về chức vô địch Euro 1988 cho Hà Lan.

Sự hoàn mỹ của Van Basten

Trong trận chung kết diễn ra vào ngày 25/6/1988, Hà Lan tái ngộ Liên Xô sau khi thua chính đối thủ này với tỷ số 0-1 ở vòng bảng. Liên Xô vắng thủ lĩnh hàng phòng ngự Oleh Kuznetsov vì án treo giò, và tỏ ra yếu thế hơn Hà Lan.

Trong hiệp một, Ruud Gullit đưa Hà Lan dẫn trước bằng cú đánh đầu sở trường trong vùng cấm từ đường chuyền của Van Basten. Sức mạnh của những “Người Hà Lan bay” là không thể ngăn cản, và khoảnh khắc của Van Basten tới vào phút 54.

Arnold Muhren chuyền bóng bổng ra phía cuối góc phải vùng cấm địa của Liên Xô. Đó hiển nhiên không thể là một đường chuyền tốt khi trước mặt Van Basten là Vasyl Rats. Trong bối cảnh mọi thứ đều chống lại Van Basten, số 12 của ĐT Hà Lan bất ngờ tung cú volley một chạm bằng chân phải ngay trên không trung.

Bóng vút đi rất căng và vẽ ra quỹ đạo không tưởng để đi qua tầm với của Dasayev trước khi rót thẳng vào trong mành lưới khung thành Liên Xô.

Những gì ống kính truyền hình bắt được sau bàn thắng ấy là HLV Rinus Michels của Hà Lan ôm đầu không tin nổi những gì vừa diễn ra. Dasayev loạng choạng như gã say rượu. Còn các cầu thủ Liên Xô chỉ biết bất lực đứng nhìn.

Sau này, khi kể lại với UEFA.com, chính Van Basten cũng không tin nổi là mình ghi một bàn thắng hoàn mỹ như thế: “Lúc đó đã là hiệp hai và tôi có chút thấm mệt. Khi bóng từ chân Muhren tới, tôi đã nghĩ trước mặt mình là cả hàng phòng ngự, chọn đối đầu với mấy gã này hay là mạo hiểm sút luôn nhỉ. Sút dễ hơn hẳn”.

“Tôi thực sự còn không hiểu những gì mình vừa làm. Anh có thể thấy phản ứng của tôi đấy. Tôi vừa chạy vừa tự hỏi ‘điều gì đang diễn ra vậy trời?’”, Van Basten tiếp tục.

Những đồng đội của Van Basten cũng không thể tin vào điều đã diễn ra. “Không thể sút ở góc đấy được”, Koeman quả quyết. “Nó quá cao”, Rijkaard hùa vào. Gullit thì bông đùa: “Cho cậu ta sút lại 1.000 lần thì tất cả đều sẽ ra ngoài”.

Van Basten đưa Hà Lan giành danh hiệu lớn duy nhất trong lịch sử quốc gia thấp hơn mực nước biển. 

Rinat Dasayev đã từ chối xem lại băng hình bàn thắng đó của Van Basten trong suốt một thời gian dài. Năm 2014, khi Van Basten tròn 50 tuổi, Dasayev trong một dịp hiếm hoi đã nói về bàn thua không tưởng đó với tạp chí Voetbal International.

“Cả tôi và Van Basten giờ đều được nhớ tới vì bàn thắng đó. Rõ ràng là anh ta đã hay hơn tôi một chút. Chẳng ai nghĩ anh ta sẽ sút cả, tôi cũng vậy. Quả tạt đó trên không trung quá lâu, và có cả một hậu vệ che trước mặt anh ta nữa. Lẽ ra anh ta không thể sút. Ngay khi Van Basten chạm bóng, tôi biết mình chẳng thể nào với tới quả bóng đó cả. Không có bất kỳ cơ hội nào cả”, Dasayev chua chát.

Vinh quang và cay đắng

Ngay cả trong những tựa game giả lập bóng đá, việc thực hiện một cú dứt điểm như thế cũng là không tưởng, nhưng Van Basten đã làm được, thậm chí còn trong một trận chung kết Euro.

Bàn thắng đó cũng đã khép lại kỳ Euro 1988 hoàn hảo với Van Basten, bất chấp việc anh tới với giải đấu được tổ chức ở Đức trong tình trạng chấn thương. Van Basten là “Vua phá lưới” giải đấu với 5 bàn, còn Hà Lan lên ngôi vô địch Euro lần đầu tiên trong lịch sử.

Vinh quang ấy cũng mở ra quãng thời gian huy hoàng trong sự nghiệp của Van Basten. Anh giành Quả bóng Vàng châu Âu cho màn trình diễn xuất sắc tại Euro năm đó. Năm 1989, Van Basten tiếp tục ẵm thêm một Quả bóng Vàng nữa sau khi cùng AC Milan vô địch cúp C1 châu Âu.

Trong giai đoạn cuối thập niên 80, Van Basten là tiền đạo số một thế giới, là nỗi khiếp sợ cho bất kỳ hàng phòng ngự nào phải đối mặt với Milan hay ĐT Hà Lan.

Vóc dáng cao to không khiến Van Basten thất thế trong các pha bóng đòi hỏi kỹ thuật. Ngược lại, khả năng dùng chân của Van Basten không thua kém bất kỳ ai. Trong sự nghiệp, Van Basten từng không ít lần ghi bàn theo kiểu “xe đạp chổng ngược”.

Ngay cả khi Hà Lan thất bại tại World Cup 1990, Van Basten vẫn giữ nguyên được sự đáng sợ khi giành Quả bóng Vàng thứ ba trong sự nghiệp vào năm 1992, với điểm nhấn là cú poker vào lưới Thomas Ravelli huyền thoại tại cúp C1 châu Âu.

Song tất cả đã dừng lại với Van Basten vào năm 1993 khi anh mới 28 tuổi. Pha va chạm với Basile Boli trong trận chung kết Champions League với Marseille đã làm anh tái phát chấn thương mắt cá chân.

Đó là lần thứ ba Van Basten gặp phải chấn thương quái ác này. Không giống như quá khứ, mắt cá chân của trung phong người Hà Lan không bao giờ có thể lành lặn trở lại nữa. Anh dành 2 năm ngồi ngoài phẫu thuật, hồi sức, làm lại từ đầu trước khi quyết định dừng lại vào tháng 8/1995.

Milan đã tổ chức buổi chia tay cho Van Basten ngay tại San Siro. Anh xuất hiện, mặc chiếc áo sơ mi hồng, bên ngoài là áo khoác da. Van Basten chạy một vòng quanh sân, không nói cũng chẳng cười. Anh chỉ giơ tay chào những khán giả từng hét vang tên anh trong những vinh quang tột đỉnh mới cách đó chỉ vài năm.

Ở ngoài sân, Fabio Capello nổi tiếng sắt đá đã khóc khi thấy một trong những cầu thủ hay nhất lịch sử phải đầu hàng trước chấn thương.

Nếu Van Basten không sớm giã từ sự nghiệp, thế giới bóng đá có thay đổi không? Liệu Van Basten hay Lionel Messi mới là cầu thủ đầu tiên giành nhiều hơn 3 Quả bóng Vàng trong lịch sử?

Đó là những câu hỏi mà giới chuyên môn lẫn mộ điệu vẫn luôn đặt ra để thêm tiếc nuối về một tài năng kiệt xuất nhưng sớm lụi tắt vì những chấn thương.

35 năm sau những ngày hè Euro sôi động, Van Basten giờ sống cuộc đời bình lặng với vai giám đốc kỹ thuật của FIFA.

Những lớp khán giả trẻ có thể ít biết tới Van Basten xuất sắc ngày nào, song cú volley hoàn hảo tung lưới Liên Xô trong trận chung kết Euro 1988 ấy là quá đủ để tất cả phải ngước nhìn. “Con thiên nga thành Utrecht” là một biểu tượng bóng đá trong chiến thắng lẫn chiến bại, ở cả vinh quang, lẫn sự đào thải đầy khắc nghiệt.