Nhu cầu tăng cao, những ngày cuối năm dân làng nghề bánh chưng Diệm Xuân lại tất bật với gạo nếp, lá dong, đỗ xanh, sản xuất hàng nghìn chiếc bánh mỗi ngày để chuyển đến tay khách hàng trong và ngoài tỉnh Vĩnh Phúc.
Đặt chân đến địa phận xã Việt Xuân (Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc) những ngày này, hương bị Tết lan tỏa đến từng con ngõ nhỏ. Chứng kiến không khí tấp nập làm bánh trong mỗi gia đình làm nghề mới thấu hiểu hết tình cảm và sự gắn bó của người dân nơi đây với nghề truyền thống được truyền lại từ thời cha ông.
Nghề gói bánh chưng xuất hiện ở làng Diệm Xuân vào khoảng đầu những năm 60 của thế kỷ trước. Khi ấy, người dân thường gói những chiếc bánh chưng nhỏ để bán cho khách đi tàu nghỉ ở ga Bạch Hạc.
Nhiều khách hàng còn mua thêm bánh về để làm quà, lượng hàng bán được nhiều thành thử người gói bánh cũng đông dần lên. Dần dần, người dân không chỉ gói bánh bán ở ga tàu nữa mà còn tỏa đi các chợ để bán, lấy đó làm nghề kiếm kế sinh nhai. Trải qua nhiều thế hệ đúc kết, tích lũy, người làng Diệm Xuân có bề dày kinh nghiệm gói bánh chưng.
Đã là người làng Diệm Xuân, ai cũng biết gói bánh chưng, gói bánh không cần khuôn mà vẫn vuông đẹp. Con gái ở làng đi lấy chồng thiên hạ cũng đem theo cái khéo này về nhà chồng như một thứ vốn liếng nàng dâu.
Theo kinh nghiệm của người dân nơi đây, yếu tố quyết định hương vị thơm ngon của bánh chưng là việc lựa chọn nguyên liệu kĩ càng, tỉ mỉ. Lá dong phải chọn lá bánh tẻ, dày và cuống mỏng được trồng ở các tỉnh như: Hà Giang, Yên Bái; gạo là gạo nếp cái hoa vàng hoặc nếp nhung trồng ở Thái Bình, Nam Định; đỗ xanh phải sạch vỏ, thơm, ngon; thịt lợn thường là thịt ba chỉ hoặc thịt nửa mỡ nửa nạc.
Trước khi gói, lá dong cần được rửa sạch, lau khô; gạo vo thật kỹ trước một giờ, để ráo nước, không nên ngâm gạo lâu vì như vậy gạo sẽ bị nở, khó gói và làm chua bánh nhanh; đỗ xanh nấu vừa chín tới, thịt lợn ướp đủ các loại gia vị cho đậm đà, gói xong phải luộc ngay bánh mới xanh. Để chiếc bánh vuông đẹp, mịn, rền thì lúc gói phải đỗ trong gạo, gạo trong lá và gói chặt tay.
Với những hương vị đặc trưng, bánh chưng Diệm Xuân đã trở thành món ăn quen thuộc với người dân trên địa bàn trong và ngoài tỉnh như: Vĩnh Tường, Yên Lạc, Vĩnh Yên, Phúc Yên đến thành phố Việt Trì (Phú Thọ), Tuyên Quang…
Làng Diệm Xuân có gần 400 hộ, có đến hơn 200 gia đình làm nghề gói bánh chưng và các loại bánh khác. Trong đó, có gần 50 gia đình đã duy trì nghề này quanh năm, đem lại thu nhập khá. Dịp gần Tết hoặc có hàng đặt, nhiều gia đình còn phải thuê thêm từ 5 đến 7 lao động mới làm kịp hàng cho khách. Ngày thường thì gói từ 35 đến 40 cân gạo, còn những ngày gần Tết từ 3 đến 4 tạ gạo.
Vào những ngày cuối năm những hộ làm bánh chưng ở Diệm Xuân phải huy động tất cả các thành viên trong gia đình, để đáp ứng tốt nhu cầu tiêu dùng bánh chưng của người dân trong dịp Tết. Và bánh chưng Diệm Xuân vẫn sẽ mãi tồn tại như một nét văn hóa ẩm thực truyền thống, một thức quà “đặc sản” níu chân mỗi thực khách mỗi khi dừng chân nơi đây.
Lưu Kỳ