Xã Gio An nơi được mệnh danh là “miền giếng cổ” và sở hữu hệ thống giếng cổ quý báu, độc đáo có niên đại hàng nghìn năm. Để bảo tồn, khai thác du lịch một cách hợp lý, hiệu quả và bền vững, thời gian qua, các cơ quan chức năng và huyện Gio Linh đã từng bước khôi phục nhiều giếng cổ tại địa phương.
Có điều kiện tự nhiên và thiên nhiên phong phú, đa dạng, Gio An là một xã nằm ở phía Tây thuộc huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị. Nơi đây, có hệ thống những chiếc giếng cổ độc đáo hàng nghìn năm tuổi mà được người dân trong và ngoài tỉnh thành ghé tham quan, du lịch mỗi khi đến với Quảng Trị.
Nước ở giếng cổ chảy quanh năm, tươi tốt cho các ruộng rau phía dưới.
Hệ thống giếng cổ Gio An tại Quảng Trị đã được Bộ VH-TT&DL ban hành Quyết định số 08/2001/QĐ-BVHTT ngày 13/3/2001 cộng nhận là di tích lịch sử – văn hoá cấp quốc gia. Hệ thống giếng cổ bao gồm 14 giếng cổ (Giếng Dưới, Giếng Búng, Giếng Côi, Giếng Tép, Giếng Ông, Giếng Bà, Giếng Gai thôn Hảo Sơn; Giếng Trạng, Giếng Đào ở thôn An Nha. Giếng Gái1, Gái2, Giếng Nậy thôn An Hướng; Giếng Máng thôn Long Sơn, Giếng Pheo thôn Tân Văn).
Cận cảnh một giếng cổ được xếp đá vô cùng độc đáo ở xã Gio An
Các giếng cổ hầu hết đều nằm ở chân sườn các quả đồi đất đỏ bazan, là hệ thống công trình dẫn thuỷ cung cấp nước cho sinh hoạt và sản xuất, là một di tích có giá trị khảo cổ, văn hoá và nghệ thuật độc đáo do người Chăm xưa sáng tạo nên và được người Việt tiếp thu, giữ gìn cho đến ngày nay. Giếng cổ Gio An được tạo thành nhờ kỹ thuật lắp ghép, kè đá để khai thác các mạch nước ngầm trong lòng đồi. Từ xưa đến nay, dù thời tiết khô hạn đến đâu, nước trong hệ thống giếng cổ vẫn không bao giờ cạn, vẫn trong xanh và mát lạnh.
Theo các nhà khảo cổ, hệ thống giếng cổ Gio An ra đời vào thời kỳ cuối thời đại đồ đá mới, cách đây khoảng 5.000 năm. Người ta cho rằng, nước của người Gio An xưa có 3 loại, tuỳ theo mặt bằng, độ chênh nhau của sườn đồi và nguồn nước.
Du khách thường tìm đến giếng cổ để vui chơi, tham quan.
Nét độc đáo của giếng cổ Gio An bởi có cấu trúc gồm nhiều thành phần, giếng được xây dựng chủ yếu là đá mồ côi sắp xếp một cách công phu. Đây là kỹ thuật khai thác nước với dạng cấu trúc độc đáo, thể hiện trình độ xếp đá điêu luyện của người xưa trong quá trình ngăn dòng, lập bể, nước chảy quanh năm, khai mương để tận dụng những mạch nước ngầm tự nhiên từ triền đồi ở những độ cao khác nhau nhằm phục vụ cuộc sống.
Ngoài việc đầu tư tôn tạo hệ thống giếng cổ, xã Gio An cũng đã tập trung bảo tồn và phát huy các kiến trúc có tại địa phương gắn với kêu gọi đầu tư cho phát triển du lịch trên địa bàn xã. Hình thành và phát triển các sản phẩm đặc sản địa phương, gắn với xây dựng nhãn mác, thương hiệu sản phẩm, quảng bá, xúc tiến thương mại cho sản phẩm đặc sản nơi đây như rau cải xoong hay xà lách xoong, khoai từ, khoai tía, khoai lang, gà đồi, tinh bột nghệ, hồ tiêu… Hiện nay, ngày càng có nhiều khách du lịch trong và ngoài nước bắt đầu đến thăm quan hệ thống giếng cổ Gio An, thưởng thức đặc sản địa phương. Vì thế có thể khẳng định hệ thống giếng cổ ở Gio An đã mang lại những giá trị tinh thần vô cùng to lớn trong đời sống dân sinh.
Giếng xây dựng dựa trên độ chênh lệch của sườn đồi.
Bên cạnh đó, Gio Linh được nhắc đến trong “bản đồ du lịch” tỉnh Quảng Trị bởi cảnh quan thiên nhiên đẹp, với những hệ thống giếng cổ có sức thu hút đối với du khách gần xa. Từ những lợi thế đặc trưng đó, Gio An bước đầu xây dựng mô hình du lịch sinh thái để phát huy tiềm năng, lợi thế của địa phương. Không những thế, khi đến nơi đây còn có nhiều địa điểm độc đáo có tiềm năng lớn để phát triển du lịch như đồi Cồn Tiên, di tích Binh đoàn 559, chùa Long Phước, hay không gian tuyệt đẹp ở những cánh đồng hoa hướng dương, lưu lại những hình ảnh kỷ niệm, cùng xem mô hình vườn sâm Bố Chính. Đây cũng được xem là “điểm nhấn” để phát triển du lịch cộng đồng, thu hút du khách đến với du lịch cộng đồng Gio An.
Diệu Huyền