Hầu hết cư dân tại làng Cam Thạch, thuộc xã Cam An, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, hiện vẫn duy trì cuộc sống mưu sinh với nghề làm bún – một ngành nghề truyền thống đã tồn tại từ thế kỷ XIV và được truyền qua hơn sáu thế kỷ.
Theo lời các cụ cao niên trong làng kể lại, người dân nơi đây tiếp tục bảo tồn và phát triển nghề làm bún qua các thế hệ. Họ tiếp nối truyền thống bởi những đời cha ông đi trước từ nghề làm bún ở xứ Thanh, khi người dân di cư đã mang theo nghề làm bún và từ đó trở thành biểu tượng đặc biệt, với thương hiệu nổi tiếng bún Sòng, được lòng người dân Quảng Trị.
Bún Sòng làng Cẩm Thạch dẻo thơm nức tiếng.
Làng Cẩm Thạch ra đời vào cuối thế kỷ XIV, nằm ở phía Đông cuối của huyện Cam Lộ. Năm 2014, làng đã được UBND tỉnh Quảng Trị công nhận làng nghề truyền thống.
Kinh nghiệm từ những người làm bún lâu năm trong làng nghề cho biết, để tạo ra bún ngon, việc chọn loại gạo phù hợp, giàu tinh bột là bước đầu tiên quan trọng. Từ thời xa xưa, làng Cẩm Thạch đã ưu tiên loại gạo Dầm (gạo đỏ) cho việc sản xuất bún, tạo nên màu hồng đặc trưng cho bún ở địa phương. Tuy nhiên, gạo Dầm ngày nay khá hiếm và thị trường yêu thích bún màu trắng, dẫn đến người dân trong làng chuyển sang sử dụng các loại gạo như Khang Dân, VN 10 để sản xuất. Cho đến năm 2017, thành công trong việc sử dụng gạo BTR-1 để sản xuất bún đã được thử nghiệm và thí điểm.
Bún Sòng làng Cẩm Thạch được bày bán ở chợ.
Theo ông Bùi Triển, người dân làng Cẩm Thạch chia sẻ: bản thân ông cùng nhiều hộ gia đình khác trong xã đã dành tâm huyết và sự gắn bó chặt chẽ để thúc đẩy sự phát triển của nghề làm bún, với mong muốn phát triển nghề vươn xa. Trước đây, quá trình sản xuất bún Sòng đi qua hàng loạt công đoạn để hoàn thiện: Ngâm – ủ – đãi – xát – lọc – gạn khô – luộc bột – giã – nhồi – vặn. Chuỗi công việc này kéo dài trong khoảng thời gian từ 5 đến 6 ngày. Một kilogram gạo chỉ tạo ra 8 lạng bột, điều này tạo nên sự khác biệt đáng chú ý so với các phương pháp sản xuất bún ở các vùng khác.
Điều đáng mừng là không chỉ những thế hệ con cháu bên trong tộc họ được truyền nghề làm bún, mà còn có nhiều con cháu đến từ ngoại tộc và người dân ở các làng lân cận cũng đã tham gia học tập và hòa mình vào làng Cẩm Thạch để học hỏi, ông Triển cho biết thêm.
Làng Cẩm Thạch hiện nay có hơn 100 hộ dân, trong đó tới 2/3 số hộ đang theo đuổi nghề làm bún truyền thống. Được biết đến bởi hương vị ngọt ngào và độ dẻo thơm độc đáo, bún Cẩm Thạch đã xây dựng danh tiếng của mình đến mức bất kỳ nơi nào sản xuất, thị trường tiêu thụ cũng đều tạo ra nhu cầu tương xứng. Nhờ vào điều này, thương hiệu bún Sòng liên tục mở rộng phạm vi tiêu thụ và quy mô sản xuất tại các hộ gia đình cũng không ngừng tăng lên.
Làm bún ở làng Cẩm Thạch không chỉ là nghề mưu sinh, đó còn là sự tiếp nối giữ nghề truyền thống của cha ông để lại.
Trong thời điểm hiện tại, ngày nào làng nghề bún Cẩm Thạch cũng cung cấp cho thị trường khoảng 8 tấn bún. Điều này đã đóng góp quan trọng trong việc giải quyết vấn đề việc làm cho gần 200 công nhân tại địa phương, mỗi người đều đạt thu nhập ổn định khoảng từ 6-7 triệu đồng mỗi tháng. Nhờ vào cơ hội làm việc và thu nhập đáng tin cậy này, nhiều hộ gia đình đã trở nên khá giả và ổn định hơn về mặt kinh tế.
Trên thị trường hiện nay, có rất nhiều loại bún khác nhau, tuy nhiên, bún Sòng luôn duy trì vị trí đặc biệt trong lòng khách hàng nhờ vào chất lượng và danh tiếng của làng nghề. Với hương vị độc đáo, bún Sòng mang theo một dấu ấn riêng, và ngay cả những người đã xa quê hương suốt mấy năm, khi trở về vẫn cảm nhận được mùi vị thân thuộc đó.
Nhiều người tiêu dùng đã thể hiện ý kiến rằng, người dân tại làng Cẩm Thạch đặt trái tim của họ vào việc làm bún, và có lẽ chính sự tận tâm này đã khiến người tiêu dùng luôn tin tưởng vào sản phẩm bún Sòng. Nhờ vào sự tin cậy này, nhiều hộ gia đình đã có cơ hội phát triển và trở nên khá giả.
Những người làm nghề bún Sòng tại làng Cẩm Thạch vẫn luôn sống trong tâm trạng lo lắng về việc duy trì và bảo tồn nghề truyền thống, cũng như giữ vững bản sắc mà tổ tiên đã truyền lại. Họ tự hỏi liệu những đôi bàn tay tài hoa và tấm lòng đam mê có thể tiếp tục giữ vững tinh hoa của món bún Sòng, một hương vị đã tồn tại qua nhiều thế hệ?
Với lòng đam mê và tận tâm của người dân cùng sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương, hy vọng rằng làng nghề truyền thống bún Sòng sẽ tiếp tục bảo tồn bản sắc độc đáo mà người xưa đã gửi gắm và không ngừng phát triển vượt bậc trên thị trường.
Diệu Huyền