Dù Bộ Y tế và một số doanh nghiệp đều có kiến nghị không quy định thuốc lá điện tử và các sản phẩm liên quan vào Biểu thuế xuất, nhập khẩu ưu đãi nhưng Bộ Tài chính vẫn muốn áp thuế nhập khẩu 50% với thuốc lá điện tử và các sản phẩm liên quan.
Tại góp ý dự thảo Nghị định về biểu thuế xuất, nhập khẩu ưu đãi, Bộ Y tế đề nghị Bộ Tài chính không quy định các mặt hàng thuốc lá điện tử và các sản phẩm liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong Biểu thuế xuất khẩu, biểu thuế nhập khẩu ưu đãi. Bộ Y tế cho biết đã nhiều lần kiến nghị với Chính phủ không cho phép mua bán, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng ở Việt Nam vì những hệ luỵ với sức khoẻ, xã hội, môi trường, tác động tiêu cực tới người sử dụng, đặc biệt trẻ em, thanh thiếu niên.
Hiện các sản phẩm thuốc lá mới và thiết bị, bộ phận, dung dịch của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chưa được phép nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh tại Việt Nam. Do đó, theo Bộ Y tế, việc đưa vào quy định chưa có cơ sở pháp lý cũng như chưa xác định rõ khái niệm sản phẩm.
Cùng quan điểm, Bộ Công an cho rằng hiện chưa có chính sách nhập khẩu với các mặt hàng này nên quy định thuế suất là chưa phù hợp.
Còn về phía doanh nghiệp, Công ty JTI, thuộc Tập đoàn Japan Tobacco trong lĩnh vực kinh doanh thuốc lá quốc tế, kiến nghị không áp dụng mức thuế 50% mà giữ nguyên thuế suất 0% như hiện tại. Lý do được doanh nghiệp này nêu là thuốc lá thế hệ mới gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng có tiềm năng giảm thiểu tác hại so với thuốc lá truyền thống.
Tương tự, Công ty British American Tobacco (Singapore), cũng cho rằng mức thuế 50% là chưa phù hợp thông lệ quốc tế, việc đánh thuế cao trên thiết bị điện tử sẽ thúc đẩy buôn lậu. Công ty này kiến nghị Bộ Tài chính chưa nên áp đặt mức thuế cao cho đến khi có định hướng rõ ràng về mặt chính sách.
Bộ Tài chính vẫn kiến nghị áp thuế nhập khẩu 50% với thuốc lá điện tử.
Trước các kiến nghị phản đối áp thuế nhập khẩu 50% đối với thuốc lá điện tử, Bộ Tài chính lập luận rằng việc quy định thuế suất như trên là cần thiết và phù hợp, và điều này đã được Chính phủ đồng thuận. Bởi thuốc lá điện tử và các sản phẩm liên quan là hàng hóa đã có mã trong Danh mục hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu của Việt Nam nên phải quy định về thuế suất để áp dụng trong trường hợp được phép lưu hành.
Liên quan đến mức thuế 50%, trước đây, theo cam kết của Việt Nam về các mặt hàng thuốc lá điện tử trong WTO tại thời điểm gia nhập chỉ ở mức thuế 5%. Khi áp thuế 50% đối với mặt hàng này, Bộ Công thương đã có kiến nghị cần rà soát lại quy định để đảm bảo phù hợp với cam kết của Việt Nam trong WTO.
Phản hồi về kiến nghị này, Bộ Tài chính cho biết thuốc lá điện tử (dung dịch và thiết bị) chỉ mới được quy định, thời điểm xây dựng cam kết WTO chưa có. Vì vậy, khi xây dựng Nghị định 26 năm 2023 về thuế suất MFN (thuế nhập khẩu Việt Nam áp dụng cho hàng hoá từ các nước thành viên WTO và phải tuân thủ cam kết WTO của Việt Nam) đối với thuốc lá điện tử, Chính phủ đã thống nhất mức thuế suất MFN là 50%. Việc áp thuế 50% đối với thuốc lá điện tử là để đảm bảo quản lý tương tự các mặt hàng thuốc lá truyền thống khác, đồng thời hạn chế tác động tiêu cực khi được lưu hành.
Bên cạnh đó, thuốc lá điện tử vẫn chưa được phép lưu hành nên việc quy định mức thuế như trên sẽ không tác động đến ngân sách Nhà nước, hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống của người dân, không ảnh hưởng đến cam kết WTO.
Theo tìm hiểu, thuốc lá điện tử gồm 2 bộ phận chính là dung dịch (chứa nicotin hoặc nguyên liệu thay thế lá thuốc lá) và phần thiết bị dùng để đốt cháy, tạo khói. Hiện nay, thị trường có hai dạng thuốc lá điện tử gồm thiết bị điện tử gắn liền với dung dịch hoá hơi; và thiết bị điện tử, dung dịch hoá hơi tách rời. Dạng thứ nhất đã bị áp thuế MFN là 50%, dạng thứ hai chỉ mới áp thuế 50% với dung dịch hoá hơi.
Trước đó, khi xây dựng dự thảo Nghị định, Bộ Tài chính cũng cho biết, thuốc lá là mặt hàng nhạy cảm cao và thuộc diện quản lý chuyên biệt nên từ khi gia nhập WTO cũng như quá trình đàm phán các hiệp định FTA, quan điểm của Việt Nam là giữ mức cam kết thuế tối đa. Do đó, Việt Nam không cắt giảm thuế suất nhập khẩu, hoặc nếu phải giảm, sẽ kéo dài thời gian cắt giảm nhất có thể. Nguyên nhân đây là mặt hàng gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người, cần hạn chế.
Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ người hút thuốc lá nhiều nhất thế giới. Gần đây, sự xuất hiện của thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) đã làm thay đổi cục diện của thị trường. Theo đánh giá của VCCI, các mặt hàng này tại Việt Nam hiện nay đa phần là nhập lậu.
Tuấn Linh